Effectief begrijpend leesonderwijs geven

Wat is effectief begrijpend leesonderwijs? Waarom is begrijpend lezen zo moeilijk voor onze leerlingen? Welke begrijpend lezen oefeningen kan ik als leerkracht inzetten? Dit zijn vragen die alle collega’s in het onderwijs dagelijks bezighoudt.

Wat is effectief begrijpend leesonderwijs?

De focus van effectief begrijpend leesonderwijs ligt op het verwerven van kennis, woordenschat en op het leren sturen van het eigen leesproces. Als leerlingen leesstrategieën leren toe te passen, kunnen zij hun eigen leesproces actief sturen. Hoe meer jouw leerlingen kennis hebben van de wereld, Nederlandse taal, en woordenschat. Hoe makkelijker zij teksten begrijpen.

Waarom wordt begrijpend lezen als moeilijk ervaren?

Begrijpend lezen is een doelgericht denkproces, waarbij drie elementen een rol spelen:

• de lezer;
• de tekst;
• het doel waarmee de lezer de tekst leest.

Als de lezer nadenkt over wat er staat, wat de schrijver wil zeggen en over de vraag wat de tekst voor hemzelf betekent, dan geeft de lezer betekenis aan de woorden, de zinnen en de tekst als geheel. Dit betekenisgevende proces is de essentie van het lezen.

Zowel de kennis van de wereld en van de schriftelijke taal, alsmede leeservaring, motivatie, intelligentie en de technische leesvaardigheid, zijn kenmerken van lezers die invloed hebben op het tekstbegrip. Begrijpend lezen is dus een complexe vaardigheid, waarbij de kennis van de lezer en het begrijpen van teksten beïnvloedt. Daardoor wordt begrijpend lezen vaak door leerlingen als moeilijk ervaren.

Begrijpend lezen oefenen in de klas
In de klas oefenen de leerlingen om zoveel mogelijk betekenis te geven aan een tekst. Daarbij is het belangrijk dat de leerlingen uitgedaagd en geactiveerd worden om ‘actief ’ met een tekst aan de slag te gaan. Als leerkracht houdt je het volgende in gedachten:

• Strategieën toepassen i.p.v. los van elkaar aanbieden als hoofddoel
• Doelgericht het verhaal/tekst benutten
• Leerlingen overleggen, tekenen, bouwen, discussiëren, voeren opdrachten uit
• Interactie
• Tekst ‘vastpakken’
• Enthousiasme, inleven in het verhaal/onderwerp
• Betekenisvol
• Verbinden aan de bestaande kennis van de wereld

Met het leesdoel (inhoud van de tekst) in het achterhoofd en het lesdoel (wat kunnen de leerlingen straks?) duidelijk voor ogen, is het belangrijk om een keuze te maken in tekstsoorten (denk naast de teksten vanuit de methode ook aan een krantenartikel, een recept, een fabel, een informatieve of verhalende tekst) en passende werkvormen waardoor je er als leerkracht voor zorgt dat de leerlingen actief betrokken zijn bij de tekst, het een denkactiviteit is en zij echt betekenis geven aan de tekst!

Begrijpend lezen thuis

De taak van de leerkracht is met name leerlingen hun eigen leesproces leren te sturen en daarmee goede zelfstandige begrijpend lezers worden. Ouders spelen ook een rol met het verbreden van kennis en woordenschat. Dit kunnen ouders thuis aan begrijpend lezen doen:

• Laten zien aan hun kind dat ze zelf ook lezen. Goed voorbeeld doet volgen. Dit kan de leesmotivatie van de leerling bevorderen.
• Praten met hun kind over actuele onderwerpen. Bijvoorbeeld samen het jeugdjournaal kijken en over de onderwerpen discussiëren.
• Samen na te praten over gelezen verhalen, boeken en krantenartikelen. Dit kan de kennis van de wereld en de woordenschat van de leerling vergroten.

Begrijpend leesonderwijs blijft in ontwikkeling

Door te lezen ontmoet je de wereld, leer je nieuwe dingen, verwerf je informatie en ontspan je. Kortom lezen en begrijpen wat je leest zijn onmisbare vaardigheden om mee te kunnen doen in de maatschappij en gelukkig zal het antwoord op de vraag “Wat is effectief begrijpend leesonderwijs?”, mede door vernieuwde inzichten en onderzoek, altijd in ontwikkeling blijven!

Nog meer tips over effectief begrijpend leesonderwijs?

Bijzonder Jij biedt trainingen en coaching aan basisscholen, directeuren en leerkrachten om het pedagogisch en didactisch handelen te verbeteren. Lesgeven gaat niet altijd vanzelf en dan kunnen jij en jouw collega’s een helpende hand gebruiken. Lees meer over de ondersteuning die Bijzonder Jij aan scholen kan bieden.

Bron: o.a. Lezen, denken, begrijpen (Förrer, van de Mortel)