Van voorleesmoment naar begrijpend luisteren
In onze blog Begrijpend luisteren is niet alleen maar stilzitten en luisteren! gaven wij al aan dat in groep 1 en 2 een belangrijke basis wordt gelegd voor het begrijpend lezen. De meeste leerkrachten in de onderbouw lezen graag een mooi (prenten)boek voor; je neemt kinderen mee in een verhaal en stimuleert ongemerkt de woordenschat.
Wist je dat je met de juiste voorbereiding je voorleesmoment kunt inzetten als een zinvolle en actieve begrijpend luisteren activiteit? Wil je weten hoe? Lees dan verder.
Begrijpend lezen en kennis vergaren
Met een begrijpend luisteren les krijgen (jonge) kinderen kennis van taal, kennis van de wereld en leren strategieën om goed te luisteren naar het voorlezen. Door veel verschillende teksten voor te lezen (prentenboeken, recepten, gedichten etc.) en de illustraties daarbij te gebruiken, komt een kind er al pratend en lezend achter wat de schrijver met het verhaal of de tekst wil vertellen. Als je verhalen en teksten voorleest die passen bij het thema van school of die aansluiten bij actuele onderwerpen, leert een kind de betekenis van nieuwe woorden/begrippen (uitbreiding woordenschat) en het achterliggende kennissysteem wordt uitgebreid.
Door samen stil te staan bij de opbouw van een verhaal en bijvoorbeeld het kind het verhaal of de inhoud van de tekst na te laten vertellen, wordt de kennis die nodig is voor het begrijpen van teksten uitgebreid.
Het is belangrijk dat kinderen strategieën ontwikkelen om goed te luisteren naar het voorlezen. Je kunt dan de strategie “hardop voordoen” gebruiken tijdens het voorlezen. Daarnaast stel je vragen om op die manier samen de tekst beter te doorgronden. Maak zowel bij het hardop denken als het vragen stellen, gebruik van verschillende denkniveaus. (zie voor tips: blog begrijpend luisteren is niet alleen maar stilzitten en luisteren!)
Omdat begrijpend luisteren de voorloper is van begrijpend lezen, is het belangrijk om gericht en op tijd te starten met begrijpend luisteren. Dit zal de opbrengsten van het begrijpend lezen ook zeker ten goede komen.
Een goede voorbereiding
is het halve werk
Van voorbereiden naar uitvoering
Een goede voorbereiding is écht essentieel om een doelgerichte begrijpend leesactiviteit te kunnen uitvoeren. Hieronder volgen de stappen voor zowel de voorbereiding als de uitvoering.
Voorbereiding
- Kies een boek dat aansluit op het thema in de klas/school. Lees de tekst van tevoren een keer door om te weten hoe de verhaallijn loopt. Welke (moeilijke) woorden komen binnen de tekst aan de orde? Welke woorden moet het kind de betekenis van weten om de tekst te kunnen begrijpen?
- Bepaal zowel het leesdoel (wat komen we straks te weten?) als het leerdoel (wat kunnen we straks).
- Bedenk welke hardop-denk-zinnen je wilt delen en welke vragen je wilt stellen. Maak hierbij gebruik van verschillende denkniveaus (zie figuur 1).
- Bedenk welke van de zes leesstrategieën (Fisher, Frey, Lapp 2009) moet worden ingezet om het leerdoel te behalen (voorspellen, vragen stellen, visualiseren, verbinden, samenvatten en/of afleiden).
- Bepaal welke materialen je nodig hebt en zorg voor gescande pagina’s op het digibord. Als je de juiste voorbereidingen hebt getroffen, is het tijd voor de activiteit. Deze kun je onderverdelen in drie fases.
Figuur 1: denkniveaus
| Hardop denken: | Vragen stellen: |
| Als ik naar dit plaatje kijk zie ik…. | Wie? Welke? Waar? |
| Ik denk dat er nu….gaat gebeuren | Wie/wat denk je dat….? |
| Als ik dit zou meemaken…. | Wat zou jij doen als…? |
| Dit lijkt op…. | Waarom gebeurde dit? |
| Ik vind dit…..omdat…. | Geloof jij dat….? |
| Ik heb wel een idee om…. | Kun jij iets bedenken om….? |
Uitvoering
- Blik met de kinderen terug op een eerder gelezen verhaal wat betreft het onderwerp, activeer de voorkennis en formuleer zo eenvoudig mogelijk het lees- en leerdoel. Verpak deze zo mogelijk in een luistervraag:
“Als het boek is afgelopen ga ik jullie vragen waarom …” - Tijdens het voorlezen voer je het hardop denken uit en stel je de vragen die hebt voorbereid. Tip! Het kan helpen om deze vragen op zelfklevende briefjes in de tekst van het boek te plakken (zie figuur 2).
- Na het voorlezen blik je terug op de tekst. Je stelt onder andere de luistervraag, die je van tevoren aan de kinderen meegaf. Hiermee kun je bepalen of je leesdoel behaald is.
- Voer de activiteit (waarbij de tekst echt wordt ‘vastgepakt’) ter verwerking uit om het leerdoel te bereiken; denk hierbij aan het naspelen/nabouwen/tekenen van het verhaal.
Tips voor ouders bij het voorlezen thuis
- Laat een kind zijn/haar ervaringen delen over een bepaald onderwerp door hierover te praten met elkaar.
- Laat een kind tijdens het voorlezen tekenen over wat het hoort (teken wat je hoort) (figuur 3)
- Laat een kind het verhaal naspelen, het liefst met bijbehorende materialen en/of plaatjes uit het verhaal.
- Laat een kind het verhaal nabouwen met LEGO of natekenen op papier. Volg daarbij de opbouw begin-midden-eind (zie figuur 4)
- Besteed aandacht aan specifieke taalbegrippen bijvoorbeeld ‘zin’, ‘bladzijde’, ‘verhaal’.
Figuur 2: zelfklevende briefjes
Figuur 3: teken wat je hoort
Figuur 4: nabouwen met LEGO
Nog meer tips over het oefenen van begrijpend luisteren?
Bijzonder Jij biedt trainingen, bijlessen en coaching aan scholen, ouders en kinderen, zodat het onderwijs voor iedereen toegankelijk en haalbaar is. Lees hier meer informatie over de ondersteuning die Bijzonder Jij kan bieden.